Mỹ thuật trong nhà trường giáo dục thẩm mỹ để giữ gìn di sản văn hóa

Thứ tư, 19/11/2025 | 9:19:20 AM

Mỹ thuật, với vai trò là một môn học nghệ thuật cốt lõi, đang đứng trước yêu cầu cấp thiết phải thay đổi phương pháp giảng dạy để phù hợp với thời đại. Họa sĩ Trần Minh Dương là hội viên Chi hội Mỹ thuật của Hội Văn học nghệ thuật tỉnh Bắc Ninh, giảng viên dạy môn Mỹ thuật khoa Sư phạm Trường Cao đẳng Bắc Giang, từ những trải nghiệm thực tế anh chia sẻ một số quan điểm và hướng tiếp cận giáo dục thẩm mỹ trong trường nhà trường hiện nay.

Một góc Bổ Đà Sơn. Sơn dầu. 60x60cm - TRẦN MINH DƯƠNG
Một góc Bổ Đà Sơn. Sơn dầu. 60x60cm - TRẦN MINH DƯƠNG

Hiện nay, vẫn còn nhiều trường học đang duy trì phương pháp dạy mỹ thuật nặng về kỹ năng sao chép và vẽ theo mẫu.Học sinh thường được yêu cầu tái hiện chính xác một vật thể, một bức tranh hoặc tuân thủ các quy tắc bố cục, phối màu một cách cứng nhắc. Mặc dù kỹ thuật là nền tảng quan trọng, nhưng việc quá chú trọng vào kỹ năng mà bỏ quên tư duy và biểu đạt cá nhân đã dẫn đến nhiều hạn chế. Đó là, khiến cho học sinh sợ mắc lỗi, sợ vẽ khác mẫu, dẫn đến việc tư duy sáng tạo bị gò bó. Sản phẩm mỹ thuật trở nên đồng nhất, thiếu dấu ấn cá nhân; Mỹ thuật bị coi là môn học "phụ," chỉ phục vụ cho việc giải trí hoặc thi cử, tách rời khỏi các vấn đề thực tiễn trong cuộc sống và các môn học khác; Việc chỉ tập trung vào chì, màu nước hoặc bột màu đã làm hạn chế trải nghiệm của học sinh với các loại hình nghệ thuật phong phú khác (như điêu khắc, sắp đặt, nghệ thuật số, hay nghệ thuật trình diễn) dẫn đến hạn chế về chất liệu và sự thể hiện sáng tạo. Học sinh được dạy vẽ, nhưng ít được dạy nhìn, cảm thụ, và diễn giải tác phẩm nghệ thuật, bao gồm cả tác phẩm của bản thân và của người khác.


Dấu tích Chăm Pa. Acrylic.100x80cm - TRẦN MINH DƯƠNG

Vai trò của họa sĩ bằng trách nhiệm và tình yêu, năng lực về nghệ thuật của mình sẽ đưa những giá trị văn hóa truyền thống vào ngôn ngữ hội họa để giữ gìn, khơi dậy lòng tự hào về kho tàng di sản văn hoá Việt Nam trong công chúng. Qua tác phẩm hội họa sẽ thúc đẩy giáo dục và truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ về ý nghĩa và giá trị của di sản, giúp họ có ý thức gìn giữ và phát huy giá trị đó.


Chiều Thu. Arcylic. 45x60cm - TRẦN MINH DƯƠNG

Giáo dục thẩm mỹ không phải là dạy cách vẽ một bông hoa đẹp, mà là dạy cách cảm nhận, lý giải và biểu đạt cái đẹp thông qua bông hoa đó. Sự chuyển dịch phương pháp là không thể trì hoãn. Qua quá trình làm nghề và cảm xúc cá nhân, họa sĩ Trần Minh Dương đưa ra một số ý kiến về cải tạo phương pháp giáo dục mỹ thuật. Đó là cần tập trung vào hành trình sáng tạo của học sinh. Giáo viên không chỉ đánh giá bức tranh cuối cùng mà còn đánh giá ý tưởng, quá trình nghiên cứu, thử nghiệm, thất bại, và cách học sinh giải quyết các vấn đề thị giác phát sinh. Nên khuyến khích học sinh sử dụng đa dạng chất liệu (tái chế, vật liệu tự nhiên, công nghệ số) để tìm ra cách biểu đạt phù hợp nhất, thay vì chỉ dùng những chất liệu quen thuộc; Dạy học sinh lên ý tưởng bằng sơ đồ tư duy, phác thảo nhanh, và ghi chép thay vì lao ngay vào vẽ chi tiết. Giáo viên nên đặt ra các chủ đề mang tính gợi mở, liên quan đến trải nghiệm cá nhân, cảm xúc, hoặc các vấn đề xã hội (như môi trường, văn hóa địa phương) để kích thích sự đồng cảm và nhu cầu biểu đạt của học sinh. Cần khuyến khích sự khác biệt. Sản phẩm của học sinh phải là sự phản ánh độc đáo của chính các em về thế giới, ngay cả khi nó không tuân thủ hoàn toàn các quy tắc hình học truyền thống. Trong con mắt nghệ thuật thì không có "đúng” hay "sai”, chỉ có đẹp và chưa phù hợp. 

Chỉ khi Mỹ thuật được dạy bằng tinh thần mở, khuyến khích sự khác biệt và tập trung vào quá trình tư duy, chúng ta mới có thể thực sự phát triển giáo dục thẩm mỹ và kiến tạo nên những thế hệ học sinh không chỉ giỏi chuyên môn mà còn giàu cảm xúc và có năng lực sáng tạo vượt trội.

  Hà Thu 

Tin liên quan